Środki ochrony roślin to substancje i preparaty, z którymi z pewnością pracowała większość rolników czy sadowników. Chętnie wybierają je też zapaleni ogrodnicy oraz działkowicze, chcący zadbać o swoje rośliny. Funkcje poszczególnych środków są różne, lecz najogólniej mówiąc, mają one na celu ochronę roślin przed szkodnikami, zwalczanie szkodników oraz chwastów, a także wspomaganie wzrostu roślin lub też jego hamowanie, jeżeli nie jest on pożądany. Właściwości tego rodzaju produktów wiążą się jednak niestety z zagrożeniem dla użytkowników, a także dla środowiska w przypadku, gdy są stosowane nieprawidłowo. Koniecznie zapoznaj się zatem przed użyciem z zasadami bezpieczeństwa stosowania środków ochrony roślin!
Środki ochrony roślin – zagrożenia
Zasady bezpiecznego stosowania środków ochrony roślin określa Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin. Substancje te w dużej części zaliczane są do środków toksycznych. Ich szkodliwość wynika ze składu i funkcji, jaką pełnią. Skoro mają zwalczać np. niebezpieczne dla roślin grzyby, bakterie i inne mikroorganizmy, to ich działanie zwyczajnie nie może pozostać bez wpływu na człowieka i otoczenie. Środki ochrony roślin będą jednak niebezpieczne jedynie wówczas, gdy niewłaściwie ich użyjemy. Jakie są podstawowe zagrożenia, jeżeli nie dopilnujemy, aby zostały wykorzystane we właściwy sposób?
- Zatrucia człowieka – od toksyczności ostrej, której objawy będą widoczne niemal natychmiast, po odległe skutki, mogące ujawniać się nawet po latach od używania środków,
- Szkodliwość dla zwierząt – szczególnie narażone są pszczoły. Użycie środków ochrony roślin w niewłaściwy sposób, podczas dużego wiatru lub o złej porze dnia jest uznawane za jedną z kilku głównych przyczyn wymierania tych zwierząt,
- Zatrucie środowiska – zbyt częste stosowanie poszczególnych preparatów może mieć toksyczny wpływ na glebę, a co za tym idzie również na rośliny i zwierzęta. Istnieją środki, które można wykorzystywać w tym samym miejscu jedynie w określonych odstępach czasowych,
- Wypadki – niektóre środki ochrony roślin mogą cechować się np. właściwościami łatwopalnymi. Niewłaściwe przechowywanie lub zastosowanie niesprawnych maszyn do pracy może więc nie tylko stwarzać ryzyko zatrucia i skażenia środowiska, ale też być powodem wypadków – np. pożarów oraz zniszczenia przedmiotów.
Wpływ środków ochrony roślin na człowieka
Warto podkreślić jeszcze raz – środki ochrony roślin nie są szkodliwe i niebezpieczne same w sobie. Stają się one zagrożeniem, jeżeli nie są zachowane zasady BHP podczas stosowania środków ochrony roślin. Dlaczego ich przestrzeganie ma tak duże znaczenie i jaki negatywny wpływ preparaty te mogą mieć na człowieka?
- Ostre zatrucie – może do niego dojść zarówno wskutek pracy ze środkami, jak i w wyniku spożycia produktów, które pochłonęły toksyczną substancję. Pamiętaj, by nie ignorować żadnych, nawet najbardziej niepozornych objawów, jak bóle głowy, nudności czy uczucie zmęczenia i otępienia. Zatrucie preparatami może bowiem prowadzić do zaburzeń równowagi, drgawek, a nawet utraty przytomności, przy której konieczna będzie już interwencja pogotowia ratunkowego.
- Zanieczyszczenia oczu i skóry – to kolejne potencjalne konsekwencje, do jakich mogą doprowadzić nieprawidłowo stosowane środki ochrony roślin. Zagrożenia te są dość często spotykane i wynikają z niestosowania odzieży i akcesoriów ochronnych. Po kontakcie ze środkami oczy należy jak najszybciej przemyć zimną wodą, a skórę – ciepłą wodą z mydłem. Zaleca się też wizytę kontrolną u lekarza i dalszą obserwację potencjalnych objawów.
- Toksyczność przewlekła – objawy opisane w pierwszym podpunkcie nie muszą pojawić się po pierwszym użyciu środków ochrony roślin, co stwarza ryzyko, że nie od razu powiążesz je z ich stosowaniem. Część z nich może pojawić się dopiero po częstym, regularnym kontakcie z niewłaściwie stosowanymi substancjami.
- Skutki odległe – wielokrotne, nieprawidłowe korzystanie z owych preparatów może przyczynić się m.in. do rozwoju chorób neurologicznych lub nowotworowych. Ryzyko to dotyczy przede wszystkim profesjonalistów działających rutynowo, czujących się nazbyt pewnie, nieprzestrzegających każdorazowo zasad BHP podczas stosowania środków ochrony roślin.
Zasady bezpiecznego stosowania środków ochrony roślin
Jak zminimalizować wpływ środków ochrony roślin na człowieka? Oczywiście stosując się do zasad BHP. Absolutną podstawą jest przestrzeganie zaleceń producenta. Po zakupie należy zatem dokładnie zapoznać się z informacjami zamieszczonymi na opakowaniu oraz w ulotce. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, warto też zajrzeć na stronę internetową sklepu, z którego kupiłeś dany produkt lub na stronę producenta.
Kolejny krok to właściwe przechowywanie zakupionych substancji. Przede wszystkim nie powinny znajdować się one w zasięgu dzieci i zwierząt. Nie wolno ich również transportować lub przechowywać w sąsiedztwie żywności. Najbezpieczniej będzie, jeżeli znajdziesz na środki ochrony roślin określone, szczelnie zamknięte i oznakowane miejsce. Jeżeli nie korzystasz z nich regularnie, najrozsądniej będzie po prostu nie robić nadmiernych zapasów i kupować owe preparaty w miarę bieżących potrzeb.
Podczas użytkowania należy dobrać odpowiednie środki ochrony osobistej, a więc okulary, rękawiczki i kombinezon – również zgodnie z zaleceniami producenta. Maszyny i akcesoria, jakie wykorzystujesz, muszą być sprawne – sprawdź je przed rozpoczęciem prac.
Poza tym bezwzględnie należy przestrzegać wytycznych dotyczących warunków atmosferycznych, w których dozwolone jest korzystanie ze środków ochrony roślin. Pogoda musi być bezwietrzna i bezdeszczowa. Nie może być też zbyt słonecznie i zbyt gorąco. Zaleca się stosowanie ich podczas pogody umiarkowanej, czyli bez wiatru i deszczu, z lekkim zachmurzeniem.
Co zrobić, jak już wykorzystasz środki ochrony roślin? BHP reguluje również tę kwestię. Nie powinno wyrzucać się pustego opakowania do śmietnika. Musi zostać ono we właściwy sposób zutylizowane, więc zabezpiecz je i oddaj do punktu, który się tym zajmuje. Podobnie należy uczynić z jednorazowymi elementami odzieży ochronnej. Pozostałe wyczyść lub wypierz. Zmień i wypierz też swoje ubranie oraz bieliznę, a także umyj się dokładnie. Pamiętaj o wypłukaniu ust i przemyciu oczu. Tylko zachowanie wszystkich środków ostrożności sprawi, że środki ochrony roślin rzeczywiście pozytywnie wpłyną na Twoją uprawę i nie stworzą zagrożenia dla Ciebie i otoczenia.